नक्सलवाद साम्यवादी क्रान्तिकारिहरुको  त्यो  आन्दोलनको  अनौपचारिक नाम हो  जो भारतीय कम्युनिस्ट आन्दोलनको  फलस्वरूप उत्पन्न भएको थियो । नक्सल शब्दको  प्रार्दुभाव  पश्चिम बंगालको एउटा सानो बस्ती  नक्सलबारीदेखि  शुरु भएर   जहाँ भारतीय कम्यूनिस्ट पार्टीको  नेता चारू मजूमदार और कानू सान्यालले  1967 मा शासनको बिरोधमा  एक सशस्त्र आन्दोलन आरम्भ गरेको थियो  । मजूमदार चीनको  कम्यूनिस्ट नेता माओत्से तुंगको  ठुलो  प्रशंसक  थिए  औ उसलाई  लाग्दथ्यो कि   भारतीय श्रमिकहरु  अनि  किशानहरुको   दुर्दशाको कारण   सरकारी नीतिहरु  उत्तरदायी हुन्  जिसको  कारण उच्च वर्गको  शासन तन्त्र औ  फलस्वरुप कृषितन्त्रमाथि जोतदार सामान्तवादिहरु  वर्चस्व स्थापित भएको थियो । यस्ता  न्यायहीन दमनकारी वर्चस्वको खिलाफ़  केवल सशस्त्र क्रान्तिद्वारा  समाप्त गर्न सकिन्छ भनी नक्सली आन्दोलनको झिल्का सल्केको थियो  । नक्सल आन्दोलनकारीहरु पारम्परिक हतियार धनुस कांडको भरमा सशस्त्र पुलिशहरुसंग संधर्ष शुरु गरेका थिए अनि दार्जिलिंग पुलिसको   इन्सपेक्टर वाडदी शहीद भएका थिए पछि उनैको नाममा शिलिगुड़ी थानाको नाम राखिएको थियो। 

तिनताक १९६७ मा पुलिसहरुको सहयोगको निम्ति दार्जिलिंग जिल्लामा डीएसपी बाबु राम प्रधानको नेतृत्वमा यवा जमातलाई होम गार्डमा भर्ना गराउने काम शुरु भएको थियो। मंग्पू सरकारी कुलैन बारी क्षेत्रबाट पनि तिनताक धेरै युवाहरु हम्म गार्डमा भर्ना भएका थिए जस मध्ये रेसेप बजारबाट 

 

Government of West Bengal

Office of the Block Development Officer

Rangli-Rangli-et Development Block

Field enquiry for sanctioning permission for construction of building within Panhyat Samity Jurisdiction

[3] [Provided further that a Gram Panchayat shall not accord permission for erection of a new structure, or construction of a new building, if the proposal for such erection or construction, as the case may be,-

(2) Every person seeking permission under sub-section (1) shall make an application in writing to such authority, in such form, containing such particulars and on payment of such fee [4] [ * * * ] as may be prescribed :

(3) On receipt of such application the authority, after making such enquiry as it considers necessary and [7] [in accordance with such rules as may be made by the State Government in this behalf,] shall, by order in writing, either grant the permission or refuse it, recording in the case of refusal the reasons there for.

        In term of carrying out the provision of control of house building permission vide Sec 23 of West Bengal Panchayat Act 1973, the undermentioned official of Rangli-Rangli-et Development Block are entrusted to initiate the proper enquiry and submit the technical report accordingly .

1) Sri Gagan Gurug TA

2) Smt Neelam Pradhan 

Order By

Block Develoent Officer 

 (1) No person shall [1] [erect any new structure or building or make any addition to any structure or building] in any area within the jurisdiction of a Gram Panchayat except with the previous permission in writing of the Gram Panchayat:

[2] [Provided that such erection of new structure or new building or such addition to any structure or building or such permission of the Gram Panchayat shall be subject to such rules as may be made by the State Government in this behalf:



[3] [Provided further that a Gram Panchayat shall not accord permission for erection of a new structure, or construction of a new building, if the proposal for such erection or construction, as the case may be,-



(a) has any provisions for erection or construction of any dry latrine, by whatever name called, and



(b) does not have any provision for erection or construction of a sanitary latrine of any description. ]]



(2) Every person seeking permission under sub-section (1) shall make an application in writing to such authority, in such form, containing such particulars and on payment of such fee [4] [ * * * ] as may be prescribed :



[5] [Provided that no permission under sub-section (1) shall be necessary for erection of any new thatched structure, tin shed or tile shed without brick wall covering an area not exceeding [6] [eighteen square meters where such structure or shed does not cover more thanthree-fourths of the total area of the land (including appurtenant land) and there is a setback of not less than nine-tenth metre on the road-side :]



Provided further that the State Government may, by order, exempt any structure or building or any class of structures or buildings from the operation of the provisions of sub-section (1) and of this sub-section. ]



(3) On receipt of such application the authority, after making such enquiry as it considers necessary and [7] [in accordance with such rules as may be made by the State Government in this behalf,] shall, by order in writing, either grant the permission or refuse it, recording in the case of refusal the reasons there for.



(4) Any person aggrieved by an order of the authority under sub-section (3) refusing permission may, within ninety days from the date of communication of such order to him, prefer an appeal to such appellate authority as may be prescribed.



(5) No appeal shall lie against the order of the appellate authority referred to in sub-section (4).



(6) Where [8] [any new structure or new building or any addition to any structure or building is being or has been erected or made, as the case may be,] in contravention of the provisions of sub-section (1) , the authority may after giving the owner of such building an opportunity of being heard, make an order directing the demolition of the building by the owner within such period as maybe specified in the order and in default the authority may itself effect the demolition and recover the cost thereof from the owner as a public demand.



(7) Any person who [9] [contravenes]the provisions of sub-section (1) shall be liable on conviction by a Magistrate to a fine which may extend to two hundred and fifty rupees.

        कालिम्पॉङ्ग शहरस्थित वरिष्ठ नागरिक कल्याण समितिको मासिक सभा १४ फरवरी २०२३ को दिन चन्द्रलोक स्थित मानसरोवर होमस्टे परिसरमा समितिको सभापति  पी के प्रधानको अध्यक्षतामा सफलापूर्वक सम्पन्न गरियो। गत सभामा पारित प्रस्तावनाहरू बिषय व्यापक चर्चा र परिचर्चा पश्चात सर्वसम्मतिद्वारा अनुमोदित गरियो। समितिको भावी कर्मसुची अनि कतिपय सामाजिक समस्याहरु विषय समितिको सचिव श्रीमान कुमार भुशालद्वारा सभापटलमा चर्चाको निम्ति पेश गरियो।  नागरिक समस्याहरुको समाधानको निम्ति उचित फोरम तथा निकायहरुमा  भविष्यमा उठान गर्ने सभामा तय गरियो।

        सभाको उत्तार्धमा प्रीति भोज अनि जलपान सहित सदस्यहरु मध्ये सन्त बि गुरुडद्वारा "नागाल्यान्दको जनजातिहरुको उत्सवहरुको उत्सव हर्नबिल फेस्टिबल  हेरेर  यता गोर्खाल्याण्डको जनजातिहरु हुने आन्दोलनको समीक्षात्मक टिप्पणी" भ्रमण लेख पठन गरेर उपस्थित सदस्यहरुमाझ एउटा गम्भीर विषयवस्तुमा आलोचना गर्ने भविष्यमा तय गरियो।  श्री कुमार भुषालज्युबाट नारायण गोपालको कालजयी गीत मिठो स्वरमा प्रस्तुत गरेर समारोहलाई चाँद चार थपिदिएको थियो।  जोवनको उत्तार्धमा परिवारप्रतिको कर्तव्यपालनमा सम्पुर्ण जीवनलाई न्यौछावर गरेर महिनाको प्रत्येक दोश्रो रविवारलाई आफ्नो वरिष्ठ नागरिक 

     कामाख्या मंदिर आसामको  राजधानी दिसपुरको समीपमा अवस्थित  गुवाहाटीदेखि  ८ किलोमीटर दुरत्वमा  कामाख्या अवस्थित छ । कामाख्यादेखि  १० किलोमीटर टाडो  नीलाचल पव॑त विधमान  छ। यो  मन्दिर  शक्तिको  देवी सतीको  मन्दिर पनि हो । यस मन्दिर  एक पहाड़मा  बनिएको छ जसलाई तांत्रिक महत्वको निम्ति प्रख्यात छ । प्राचीन काल देखि  सतयुगीन तीर्थ कामाख्या मन्दिर  वर्तमानमा  तंत्र सिद्धिको  सर्वोच्च स्थल पनि हो । पूर्वोत्तरको  मुख्य द्वार मानिने  असम राज्यको  राजधानी दिसपुर देखि  6 किलोमीटर टाडोमा    स्थित नीलांचल अथवा नीलशैल पर्वतमालामा  अस्थित मां भगवती कामाख्याको  सिद्ध शक्तिपीठ सतीको  इक्यावन शक्तिपीठहरु  मध्ये सर्वोच्च स्थान मानिन्छ । त्यहाँ  भगवती माताको  महामुद्रा (योनि-कुण्ड) स्थित छ । यो अष्टादश महाशक्तिपीठ स्तोत्र   अन्तर्गत पर्दछ  भनि  आदि शंकराचार्यले  लेखेको थियो ।देश भरि  अनेकों सिद्ध स्थानहरु छन  जहाँ माता सुक्ष्म स्वरूप मे निवास गर्दछ ति मध्ये  प्रमुख महाशक्तिपीठहरुमा   माता कामाख्याको  मंदिर सुशोभित छ।   हिंगलाजको  भवानी, कांगड़ाको  ज्वालामुखी, सहारनपुरको शाकम्भरी देवी, विन्ध्याचलको  विन्ध्यावासिनी देवी आदि महान शक्तिपीठ श्रद्धालु भक्तहरुको   आकर्षणको  केंद्र एवं तंत्र- मंत्र, योग-साधनाको  सिद्ध स्थानहरु हुन । यहाँ  बिश्वास छ कि वाहिरबाट आएका भक्तजन   जीवनमा  तीन पल्ट  दर्शन गर्छन  उनीहरु  सांसारिक भव बंधनबाट मुक्ति पाउँछन  । " अथवा देवी सर्व भूतेषू मातृ रूपेण संस्थिता नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नम: ।

   माता कामाख्याको करुणकृपा अनि बुलावटमा मेरो परिवारको  सौभाग्य गत ४ फरवरी २०२३को दिन विहान ४ बजे ब्रम्हा मुर्हतमा  गुहावटीतिर प्रस्था न गर्यौ मेरो सानो परिवार श्रीमती पुष्प, छोरी टीना , छोरा सन्दिप, बुहारी सोनीका र नाती अरुणोदय। घरवाट ६५० किलोमिटर एकल  

संझना विर्सना सललल

   संझना विर्सना सललल   जीवन डायरी   : 

    कुलैनबारी मंग्पू रेसेप धुराको नव-युवक सँधको सस्थापक सदस्यहरुमा मेरो दाज्यु स्व गर्जमान गुरुड़ , स्व भरत गुरुड़ ,  भक्त गुरुड़ , जगदीश शर्मा, टंक शर्मा , स्व डम्बर सिंग लोहार, कान्छा बाजे, ए बि सी (अम्बर बहादुर छेत्री), अम्बर गुरुड़ , नरेन गुरुड़ , सामुयल भुटिया दाज्यु, ड्राईबर प्रधान (गुण्डा) काका , रण धोज छेत्री दाज्यु , कुमार बम्जमहरु थिए।  तिनताक नाटकको मध्यान्तरमा जोकरले रंगचगी पोशाक लगाएर मन्चमा हसाउने गर्थ्यो। समय समयमा पुरुष कलाकारहरु  महिला भेषभुसा पहनिएर नृत्य प्रस्तुत गर्थे त्यस समयमा मेरो साइला दाज्यु भरत सिंग गुरुँग  र बगाले अन्तरे दाज्युको नृत्य दर्शकहरुले बडो चाखले हेरेर मनोरंजन लिन्थे।  कालान्तरमा ६० को दशकतिर नाट्य टोलीको सहल्ला    र परिवारको अनुमति लिई मेरी दिदी  शिव कुमारी गुरुड र उनकी सहपाठी राधिका  प्रधान दिदीलाई नव युवक सँधको नाट्य टोलीमा नर्तकीको रुपमा भूमिका पालन गराएर रेसेप घुरा ग्रामीण पृष्ठभूमिमा एउटा सामाजिक अनि सांस्कृति क्रान्तिको शंखनाद गरेको थियो।   

      ६८को भीषण पैह्रोले नग्राएर दार्जिलिंग जिल्लाको धेरै स्थानहरुमा ज्यान-मालको ठुलो क्षय-क्षति बेह्रोलु परेको थियो। मंग्पू रेसेप धुराको नव-युवक संध तिनताक सिङ्कोना बगानभित्र एक युवावर्गको एक सामाजिक साथै साँकृतिक कला, संगीत अनि नाट्य विधामा एक अग्रिणी भूमिका अक्षुण राख्ने संथाको रुपमा जिल्लामा नै गणनामा आउने गर्थ्यो । भल-पैह्रो पीडितहरुको सहायताको निम्ति केही अर्थ संग्रह गर्ने मनसायले मेरो गुरुवर स्व० डेभिड हाँग सुव्वाको नाट्य निर्देशनमा "मंगल पाण्डे" नाटक पाठशालाको वार्षिक  विदाई अवधिमा कुलैन  बगानभित्रको विभिन्न स्थानहरु रेसेप लाइवेरी स्कुल, माग्पूर प्राथमिक स्कुल, लाब्दा  प्राथमिक स्कुल, लाब्दा बस्ति  प्राथमिक स्कुल, सुदुंग  प्राथमिक स्कुलतिर सफलापूर्वक मन्चन गरिएको थियो।  तिनताक लाठपंचर कुलैन  बगानको व्यवस्थापक स्व०  शान्ति कुमार प्रधान कालिम्पोंङ्ग निवासी पंच  रत्न प्रधानको दाज्यू  हुनुहुन्थ्यो  विशेष  वहाँकै  निम्तोमा  हाम्रो नाट्य टोलीले  लाठपञ्चर  प्राइमेरी स्कुलको  प्रेक्षागारमा दुई दिन "मंगल पाण्डे" नाटक मंचन गरिएको थियो।  तिनताक ग्रामिण क्षेत्रमा नाटक मंचन गर्दा महिला पात्राहरुद्बारा नृत्य तथा  नाट्य पात्रको भूमिका निर्वाह गर्न गाँव-घरमा सामाजिक तथा नैतिक रुपमा मान्य थिएन ।  त्यस नाटकको महिला मुख्य नायिकाको भूमिका मैले अभिनय  गरेको थिए। पट्रोम्याक्स बत्तिको रोशनी र घोतरेको आवाजमा नाटकको सूचना तथा प्रचार टोल टोलमा गएर  कराएर  गर्ने जमानामा लाठपंचर जस्तो अभेक ठाँऊमा  दुइ दिने नाट्य हाउसफ़ुल मंचन गरेका थियौ। तिनताक लाठपन्चर प्राइमेरी स्कुलको प्रधान्यापक स्वर्गीय आर के गुरुंग माग्पुर सिरे गुरुड़को जेठो छोरा मग्पू क्षेत्रबाट नै भएको कारणले नाताका मंचनको व्यवस्थापन धेरै सहयोग पुर्याएको थियो। उनी  स्वंय एक कलाकार अनि संगीत साधक थिए।  हुने बिरुवाको चिल्लो पात भने झैँ छन्भएर बसेको छ।  स्वर्गीय माता बिरा राई । 

        "मंगल पाण्डे " नाट्य प्रस्तुतिको  मद्यान्तरमा लाठपंचरको एक लोक प्रिय लोक संगीत गाइने गीत गायक माताबीर राईद्वारा रचित अनि संगीत संयोजनमा  धनेश चरीको गाथा  सारंगीको धुनमा गाइने गीत गाएर दर्शकहरुलाई स्तम्भित बनाएको क्षणलाई आज मेरो जीवनको ५५ वर्ष अधिको त्यो लोक गीतको धुन र सारांश मन-मस्तिष्कमा अमेट छाप भएर बसेको छ।  स्वर्गीय माताबीर राईले गाएको धनेश चरीको लोक गित  ७० को दशकतिर आकाशवाणी केन्द्र खरसाङ्गबाट प्रसारण हुने गर्थ्यो। उनि नै त्यस क्षेत्रबाट आकाशवाणी केन्द्र खरसाङ्गमा   प्रतिनिधित्व गर्ने प्रथम लोक गायक थिए। म मेरो मित्र  तुलसी धिमिरेज्युलाई धनेश चरीको जोवन गाथा विषय  लोक संगीत धुनमा वृतचित्र बनाउने प्रस्तावना केहि वर्ष अधि दिएको थिए तर माताबीर  राईको स्वरमा गाएको लोक गित आकाशवाणी केन्द्रको स्काइभ् लाइवेरीमा  उपलब्ध नभएको मेरो प्रिय भाइ कालुसिंग रणपहेलीबाट   थाहा लाग्यो। स्वर्गीय माताबीर  राईद्वारा रचित घनेश चरीको लोक गीत त्यसताक राम्ररी प्रचार प्रसार र मुल्यांकन भएको भए कविगुरु रविन्द्र थाथ तेगोरको गीतांजली भन्दा कम थिएन तर हाम्रा कलाकारहरुको अमर कृति समुन्द्रको गुफाभित्रको गहराइमा लुकेर बसेको सिपीभित्रको मोती झैँ लुकेर बसेको छ।  त्यसको खोजी र उजागारलाई संसार सामुन्ने कसले पस्कने ? 

    वर्तमान समयमा घनेश चरी र हंग्रायो चरी संसारको बन-जंगलबाट नै बिलुप्त भै सकेको श्रेणीमा पंक्षीविदहरु ठान्दछ।  तर हाम्रो भेकमा लाठपञ्चर क्षेत्रको महानन्द बन्य प्राणी अरण्य क्षेत्रको धना जंगलमा  पाइने  २०० भन्दा बडी प्रजातिको चराहरु मध्ये धनेश चरीको हेभिटाट विद्यमान छ यसै कारण संसारभरीको वर्ड-वाचिंग-इको टुरिजमको मानचित्रमा लाठपंचर क्षेत्रलाई समावेश गरिएको छ यसैले हरेक साल संसारको बिभिन्न भागबाट पर्यटकहरु लाठपंचरमा  भित्रिने गर्छ। मेरी श्रीमती पुष्प त्यस क्षेत्रमा स्वास्थ्य विभागमा ४४ वर्ष कर्मरत छँदा म मेरी सरकारी नोकरीबाट २०१३ मा  अवकाश ग्रहण पश्चात उनीसंगै बस्ने अवसर पाएको समय मलाइ पनि लाठपन्चरको पट्टेर जंगलभित्र धनेश चरीको दृश्यालोकन  औ  छायाँकण गर्ने शौखको भूतले भेटाएको वेला खिंचेको तस्विरहरु सार्वजनिक गर्ने धृष्टता गरेको छु। 

नौ दिन ब्यापी पुराण घार्मिक अनुष्ठान

        आज  २० जनवरी २०२३ को दिन कालिम्पोंग जिल्ला अर्न्तगत  बोंग खासमहल क्षेत्रमा अवस्थित गणेश मन्दिर परिसरमा नौ दिन ब्यापी पुराण घार्मिक अनुष्ठानको चौथो दिन पुराण कथा श्रवणको निम्ति मेरी श्रीमती पुष्प औ नाती अरुणोदयलाई लिएर पुगेको थिए।  पंचायत एंव ग्रामिण विकाश कार्यालयमा कर्मरत समयमा २४ वर्ष अधि म बोंग ग्राम पंचायतमा सेवा गर्ने  सुअवसर प्राप्त भएको थियो।  ब्राह्म्ण  छेत्री बाहुल्य इलाकामा उनीहरुसंग मिलेर काम गर्ने मौका पाउनु प्रशासनिक क्षेत्रमा मेरो निम्ति अहोभाग्य औ चुनौतिपूर्ण ठान्थे ।  समग्रमा म त्यसताक भन्ने गर्थे "दिये  तले अन्धेरे" कालिम्पोंग शहरदेखि मात्र केहि तलको क्षेत्र त्यस समय विकासको "ब" पनि नपसेको  आज एक बिकसित ग्रामिण क्षेत्रमा गनिन जान्छ।  कुटनीतिको धुरन्धरहरु  आज सर्व-हितार्थ र कल्याणको निम्ति एकत्वमा बांधिका छन सामाजिक, राजनैतिक, धार्म्मिक, शैक्षनिक, आर्थिक  अनि स्वास्थ्य क्षेत्रमा। गणेश मन्दिरको प्रारुप साँच्चै नेपाल कै काष्ठ कलाको बिजोड नमुना सरह स्थापित गरिएको छ , छेवैमा गणेश प्राथमिक पाठशाला अनि गणेश उच्च माध्यमिक पाठशाला औ गाँव भित्रिने ग्रामिण सडकहरुको जाळले एउटा आर्दश ग्रामको दर्जा ओगटेको म अनुभव गर्दछु। पुराण आयोजक समितिद्वारा म अनि मेरी श्रीमती पुष्पलाई सम्बर्धना प्रदान  गरिबक्सिएकोमा आजन्म कृत्यज्ञी बनेको छौ र  अझ समाज सेवामा लागि पर्ने थप  उर्जा मिलेको छ हामीलाई।    

Heritage building of Kalimpong : Chinese Primary School

   कालिम्पोंङ्गको   इतिहासको ओझेल परेको पाता 

     पिपल्स रिप्बलिक अफ् चाइना अनि भारतीय गणराज्य माझ सीमान्त राजनीतिको क्षेत्रमा ४० -५० को दशकतिर     कालिम्पॉङ्गले मुख्य भूमिका निर्वाह गरेको तत्थ बिशेत: ३ वटा कारणले   उजागर गर्छ   १)  ऎतिहासिक रुपमा उनाइसौ शताव्दीको मध्ये कालदेखि नै   कालिम्पोंग एक ब्रिटिश व्यापार पोस्टको रुपमा स्थापित भैसकेको थियो। लात्हा -कोलकत्ता व्यापार मार्ग पिपल्स लिबरेसन आर्मीद्वारा बिषेशत:  १९५० ईस्वीमा पिएलएले तिब्बतको खिम प्रदेशलाई आक्रमण गरे पश्चात  कालिम्पोंगलाई विशेष  व्यापार वाणिज्य केन्द्रको रुपमा  मान्यता दिएर चीनबाट तिब्बतमा सर-सामानहरु ओसार-पोसार गर्नको निम्ति प्रयोगमा ल्याएको थियो ; २} कालिपॉङ्गमा तिब्बतको  खिम प्रदेशमाथि पिएलएले  चडाई गरे पछि तिब्बती शरार्थीहरु धेरै संख्या आई  बसोबास गर्न थालेको थियो। जब तिब्बती शरार्थिहरुसंगै  व्यापारीहरु, ,कासाङ्गको  (तिब्बती प्रशासनिक परिषद)   प्रभावशाली व्यक्तित्वहरु   कालिम्पोंङ्गमा आई   बसोबास  गरेका थिए। ३) कालिम्पॉङ्गमा प्रवासी चाइनिज जनसंख्याको उपस्थिति  

        द् पिपल्स डेली अखवार पत्रिकाको  रिर्पोट बमोजिम कालिम्पोङ्गको परिप्रेक्ष्यमा १९५९ देखि १९६३  विच भित्र भित्रै आमुल परिवर्तन आइसकेको थियो। चीन-भारत  युद्ध १९६२ पश्चात तिब्बतको प्रश्न ठण्डा बोरामा बिसाई सकेको  थियो औ पिपल्स रिपब्लिक अफ चाइनाद्वारा भारतीय अधिकारीहरुलाई  के एम टीसंग  साँठगाँठ गरेर चाइनिजहरुलाई भारतवर्षमा अवैध बसोबासको घोषणा गरि भारतबाट चाइनिजहरुलाई  निष्कासन गरेको दोषारोपण लगाएको थियो । तिनताक कालिम्पोंङ्गमा  सवैको मुखमा चर्चाको विषय हुनेगर्थ्यो कि के एम टीले कालिम्पोंग चाइनिज  प्राइमेरी स्कुललाई कब्जा गरेको घटनानको फलस्वरुप नै भारतीय अधिकारीहरु   औ  के टी माझ  प्रत्यक्ष द्वन्द शुरु भएको थियो। लींग  ज़िंची , कालिम्पोंग चाईनिज प्राइमेरी स्कुलको पुर्व  अध्यक्ष जब कालिम्पोंगबाट चीन  फर्केर गए पश्चात दिएको   अर्न्तवार्तामा भनेका थिए  कि भारत सरकार र चीँग क्ली  मिलेर  चीन विरुद्ध संगठित भएको कुरो जगजाहिर थियो। वास्तवमा भारत सरकारले  नराम्रा कुराहरु छुपाउने कोशिश गरेको थियो वास्तवमा सत्य कुरो के थियो भने भारत र चीँग मिलेर कालिम्पोंगको    चाइनिज प्राईमेरी स्कुललाई  अधिग्रहण  गर्ने मनसाय थियो। कालिम्पोंगमा वीशौ शताव्दीको प्रारम्भ कालदेखि नै चिनिँयाहरु बसोबास गरेको इतिहास साक्षी छ।  स्कटल्याण्ड देशको क्रिष्टिय घर्म  प्रचारक डा० जोहन एडसन ग्राम्ह्मको जीवनी कथामा उल्लेखित वर्णन अनुसार १९०६ ईस्वीमा  नै   कालिम्पोंग शहरमा केही चिनियाँ  सिकर्मीहरु   बसोबास गर्थे औ रोमन क्थालिक चर्चको आलेख अनुसार चिनियाँ-लेप्चेनीको कोखबाट ईस्वी १९१० मा ग्रिटिस एलिजावेथ पुत्रीको जन्म भएको थिइन अनि १९३४ ईस्वीमा बप्तिस्मा लिएको इतिहास साक्षी छ।  कालिम्पोङ्गस्थित चिनियाँहरुको श्मसानघाट सन्  १९१८मा  लिखित चिनियाँको  चिहानमा तथ्यबाट पनि हामीलाई थाहा लाग्छ कि  कालिम्पॉङ्गसंग  चिनियाँहरुको सम्बन्ध थियो भन्ने।  १९३७ सालमा दोस्रो सिनो-जापन  युद्ध पछि भारतवर्षमा १९४४ सालमा  चिनियाँ सम्प्रदाय दोस्रो वृहत संख्यामा पलायन भैसकेको थियो।  युद्धको समयमा धेरै चिनियाँहरु चीन अनि बर्माबाट भागेर कालिम्पॉङ्गमा आई  आश्रय लिएका थिए। चिनियाँ  शरनार्थीहरुको नानीहरुको शिक्षाको अभावलाई ध्यान राखेर चिनियाँ व्यापारीहरु मा ज्हुचिया , ज्हांग स्यांगचेंग अनि लींग ज़िज्हीद्वारा धन राशि  संग्रह गरेर कालिम्पोंग्मा चिनियाँ  नानीहरुको शिक्षा को निम्ति चिनियाँ भाषामा अध्यापन गर्नको निम्ति स्कुल खोल्ने जमर्कों शुरु गरे। के एम टी द्वारा धन राशि साथै चीनबाट पाठशाला स्थापना गर्नको निम्ति दुई  जना शिक्षकहरु पनि पठाएर १९४४ मा सफलपूर्वक चिनियाँ स्कुल कालिम्पॉङ्गमा  स्थापित गरेका थिए।  १९६२ सालको सिनो-इन्डिया युद्ध पश्चात राजनैतिक परिदृश्य परिवर्तन भइसकेको थियो अक्टुवर १९६२ मा देशको राष्ट्रपति  डा ०  राधाकृष्णनद्वारा डिफेन्स अफ़ इन्डिया अध्यादेश धोषणा  गरी  भारतवर्ष भित्र विशेष वर्जित क्षेत्र आसाम अनि पश्चिम बंगालको केही  जिल्लाहरुमाचिनियाँहरुलाई प्रवेश अनि निर्वासनमा निषेध गरिएको थियो।  यसैको फलस्वरुप कालिम्पोंगबाट पनि चिनियाँहरुलाई उच्छेद गरिएको थियो। फलत: कालिम्पॉङ्ग स्थित चाइनिज प्राइमेरी स्कूल पनि बन्द भएको थियो।  कालिम्पोंग्को पुरानो ईतिहासमा ओझेल परेको पाटा मध्ये चिनियाँहरुको छालाको जुत्ताको उद्योग, चिनियाँ रेस्टुरेन्ट अनि चिनियाँ दक्ष  सिकर्मीहरुको हातद्वारा बनाएको सुन्दर भवन र चर्चहरुको कथा लेख्न थाँतिमा नै छ। वर्तमानमा एउटा कालिम्पॉङ्गको ईतिहासमा धरोवर सुचिमा आउन पर्ने चिनियाँ स्कुल व्यक्तिगत मालिकनाको हातमा परेर   कालिम्पोंग चाइनिज प्राइमेरी  स्कुल भवन परिसरको ऎतिज्यलाइ नै धुमिल पारिसकेको छ। कालिम्पॉङ्गको गौरवमय बिगतको इतिहासलाई कसले संगक्षित गर्ने ??

Heritage building of Kalimpong

कालिम्पॉङ्गको इतिहासमा ओझेल परेको पाटा 

        कालिम्पॉङ्गको पुरानो इतिहास विषय  सायद वर्तमान पिडी अनभिज्ञ होलान् तर कुनै समय कालिम्पॉङ्गलाई जासुसहरुको गुंड भनेर भारतीय संसदको चर्चामा उठेको विषयलाई नकार्न सकिन्न। ब्रिटिशकालीन भारतवर्षमा कालेबुङ्ग एउटा लधु मेट्रोपोलिटन शहर भनेर चिनिने गर्थ्यो। यहाँ देश-विदेशबाट राजशाही परिवारहरु, शोधविद्हरु, दार्शनिकहरु , कवि, लेखकहरु र जासुसहरू  आएर बसोबास गरेका धरोहर भवनहरु आजसम्म यथावत छन।  

         तिनताक कालिम्पोंङ्ग नगरपालिका जमीन बर्गीकरंमा डी आइ  फण्ड एरिया, गार्डन लिज एरिया अनि डेभेलमेन्ट एरिया  भनेर वर्गीकरण गरेका थिए अंग्रेज भाइस राइस गर्वनर जेनलर अफ् इन्डियाको आदेश बमोजिम।  :कालिम्पोंङ्ग  अनि दार्जिलिंग महकुमा क्षेत्रमा जो भारतवर्षको  अन्य कुनै प्रदेशमा नभएको जमिनको कानुन आजसम्म विद्यमान छ। भारतीय स्वतन्त्रता संग्रामको  चिंगारीको बौद्धिक अनि राजनैतिक सचेतना जगाउनुमा  बंगालको बंगाली शिक्षित समाजको ठुलो  भूमिका रहेको सत्य हो।    यसैकारण बंगालको वैचारिक क्रान्तिलाई  जरासंगै  मार्ने  षड्यन्त्र १६  अक्बुबर १९०६ मा लार्ड कार्जन भाइस रोयद्वारा  बंगाललाई   पश्चिम बङ्गाल अनि पूर्व बङ्गाल दुई प्रान्तमा विभक्त गरेको आदेश सरकारी राजपत्रमा प्रकाशित भएको थियो। गवर्मेंट अफ् इन्डिया  (एक्सक्लुडेट एण्ड पार्स्याली एक्सक्लुडेट एरिया) अर्डर   १६६ , दिनांक  ०३/०३/१९३६ बमोजिम दार्जिलिंग जिल्लालाई  एक्सक्लुडेट एरियाको श्रेणीमा गाभेको थियो। 

        कालिम्पोंङ्गको डेभेलमेन्ट एरियामा पुरानो समयमा वाहिरबाट आएर बसोबास गर्ने धनाहुक्शुड्य मानिसहरुको आवसीय बांग्लोहरु  मध्ये सुर्य सदन (वार्निंग साहेबको बांग्लो हालमा कालिम्पोंग मिलित्ट्रेरी स्ट्राइकिंग  अफिसर ईंस्तित्यूट  ) चन्द्रलोक बांग्लो (वर्तमान  एस  आइ बी कार्यालय) मोर्गेंन हाउस, तासिडिंग बांग्लो (हाल पश्चिम बंगाल पर्यटन विभागको  टुरिस्ट रिर्सोट ) रिंगपिंग हाउस (बर्तमान बौद्ध भिक्षुको बास गृह ) , विजय लोक , हाउस डांडा चंद्रलोकस्थित रामकृष्ण आश्रम [पश्चिम बंगाला युवा क्रीडा विभागको युथ होस्टेलहालमा ममता सरकारको  प्राथमिक पाठशाला विभागको जिल्ला अध्यक्ष  कार्यालय)   , मधुबनस्थित कालेबुंगको व्यापारीको निजि  मधुबन नर्सरी, स्युमिंग पुल र विश्रामालय कालिम्पॉङ्ग शहरलाई चार चाँद लगाउने भव्य आवासहरु थिए।  मधुबनको समिपमा बि०  जेम्स साहेबको कटेज जाँह दोस्रो कक्षासम्म अंग्रेजी माध्यमको एउटा विधालय पनि हुने गर्थ्यो (जो वतामान्मा बोद्ध भिक्षु   लामाहरुको गुफा बस्ने रिट्रिट  सेन्टर भएको छ )     देश-विदेशहरहरुबाट आएका खोजकर्ता, शोधविद अनि पश्चिमी  देशहरु अमेरिका अनि युरोपीय देशको साम्राज्यवादी अनि उपनिवेश विस्तारको उद्धेश्यले आएका राजनायिक प्रतिनिधिहरुको आँखडा भनी  कालिम्पोंगलाई चिनिने गर्थ्यो। इन्डो-तिब्बत वाणिज्य केन्द्र स्थापन काललाई कालिम्पोंग्को इतिहासको स्वर्णिम काल मानिन सकिन्छ। भनौ नै भने कालिम्पोंग एउटा वर्ल्ड ट्रेड -सेंटरको अवधारणाको  भारतवर्षमा एक मुख्य स्थान ओगटेको थियो । 

     

        , कालिम्पॉङ्ग चन्द्रलोक गाँव स्थित १९४०को दशकमा एउटा भव्य आलिसान भवन जसलाई कृष्ण लोक भनेर चिनिने गर्थ्यो। १९५० देखि १९५७ सम्म ग्रीस  अनि डेनमार्क देशको राजकुमार प्रिंस पिटर अनि उनको पत्नी राजकुमारी आइरिनको भव्य आलिसान भवन थियो। प्रिंस पिटर एक मध्य एसिया  अन्वेषण सेकेण्ड डेनिस दलको सदस्य थिए उनी   विशेषत: एक मानव विज्ञान शास्त्री थिए जो तिब्बतीहरुको मानव संरचनामा शोध गर्ने अभिप्रायमा कालिम्पोगलाई  बिशेष ट्रान्जिट पोइन्ट बनाएको थियो।  उनी तिब्बत जान चहान्थे तर उसलाई चाइना पिपल लिबरेसन आर्मी  सरकारले तिब्बत प्रवेशमा रोक लगाएको थियो। प्रिन्स पिटर विशेषत: चाइना तिब्बत प्रश्न बारे चासो राख्थे। कालिम्पॉनबाट चीन  सिमान्त क्षेत्रमा गइ त्यहाँको  भौगोलिक  भूभागको संरचना अनि तस्बिरहरु खिंच्ने   गर्थे।  तिब्बती विस्थापित युवाहरुलाई उत्साएर तिब्बतको    स्वतन्त्रको सस्त्र आन्दोलन जीवन्त राख्ने योजना कालिम्पॉङ्ग्बाट   नै तिनताक हुने गर्थ्यो  जसमा प्रिन्स पीटको  भूमिका सन्देहको धेरामा रहेको   चाइना  डेली अखबारमा  प्रकाशित  आलेखहरुद्वारा  हुन् गएको थियो।  कालिम्पोंगमा प्रिंस पिटरको उपस्थिति कालिम्पॉङ्गमा  तिनताक पिपल लिवरेसन आर्मी चिफ तथा पिपल्स रिप्बलिक  चाइनाको अध्यक्ष चौऊ एन्लाई बिरोधमा थिए अनि प्रिन्स पितार्लाई कलिम्पोंगबाट निष्काशनको  निम्ति   भारतवर्षको विदेश मामलाको सम्बन्धित विभागमा चाप दिएको थियो।  त्यसैको फलस्वरुप प्रिन्स पिटरलाई ७ दिनको तत्कालिन आदेशमा देशबाट निष्कासित गरिएको थियो। चन्द्र लोकस्थित प्रिन्स पिटरको आलिसान भवन पछि सरकारले  हमी अधिग्रहण कानुन बमोजिम सरकारी सम्पति धोषणा पश्चात बुनियादी पाठशाला  प्रशिक्षण सस्थानको तालिम  केन्द्रको पयोगमा ल्याएको थियो।  दुर्भाग्यको कुरो उक्त भव्य कृष्ण लोक  आवासन तथा कालिम्पॉङ्ग बुनियादी ट्रेनिंग कलेज भवन ७६ को गोर्खाल्याण्ड आन्दोलनकारीहरुको मुर्ख्याई र मुर्ख आन्दोलनकारी असामाजिक तत्वहरुको कारण  आगोमा भेट चढेको थियो  अनि त्यस भवन परिसरमा महात्मा गान्धीको ढाढी मार्चको स्मृतिमा महात्मा गान्धीको कालो संगमरको प्रतिमालाई   पनि  क्षतिग्रस्त पुराएको थियो। आजसम्म सरकारद्वारा त्यो क्षतिग्रस्त कालेबुड़को धरोहरलाई जिर्णोद्धार गर्न सकेको छैन। यदि त्यस भग्नावशेष परिसरमा भएको महात्मा गान्धीजी  प्रतिमालाई मरमति गरेर  कालिम्पोंग शहरको विशिष्ट स्थानमा पूर्ण: स्थापना हुन सके सुनमा सुगन्ध थपिने थियो।"नाउरि मारी पछितो" सिवाई गोर्खाले अरु के पाएका छ्न ?   गोर्खाहरु बाँदर प्रवृतिको भएर होला आफ्नो घर पनि बनाउदैन अरुलाई पनि घर बनाउन दिदैन्।